Hallux valgus is een veelvoorkomende aandoening, die lastig en pijnlijk kan zijn en die men vaak lelijk vindt. De prevalentie varieert tussen de 2 en 44%, afhankelijk van de bestudeerde populatie en de inclusiecriteria. De prevalentie neemt toe met de leeftijd. Ongeveer 33% van de volwassenen heeft enige mate van een hallux-valgusstandafwijking. De incidentie in de huisartsenpraktijk bij patiënten van 15 jaar en ouder is 1 per 1000 patiënten per jaar. Het komt 7 keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen. In 80% van de gevallen is pijn de voornaamste klacht. Over het spontane beloop van hallux valgus is weinig bekend. Het ontstaat meestal unilateraal, maar ontwikkelt zich vaak tot een bilaterale afwijking. De progressie van de vergroeiing en symptomen gaat bij sommige patiënten snel, bij anderen blijft de aandoening asymptomatisch.
Achtergrond
Bij een hallux valgus is er sprake van een standafwijking van de grote teen. Deze heeft een valgusstand naar lateraal (abductie), waarbij ook een rotatie optreedt en de nagel naar de middenlijn draait (pronatie). Dit gaat gepaard met een varusstand van de eerste metatarsale, waarbij het kopje naar mediaal uitsteekt. De grote teen oefent druk uit op de tweede en soms andere tenen. Dit kan leiden tot een flexiecontractuur van de tweede teen. Met de term ‘bunion’ bedoelt men de zwelling die het prominerende kopje van de eerste metatarsale veroorzaakt. Deze zwelling kan toenemen door lokale ontsteking van het kopje en de tegenoverliggende bursa en door eeltvorming. Radiologische criteria wisselen, maar over het algemeen beschouwt men een abductiehoek van meer dan 14,5 graden als abnormaal.
Etiologie
Hoe een hallux valgus precies ontstaat, is vooralsnog onduidelijk, er zijn waarschijnlijk meerdere oorzaken. Naast anatomische en mechanische afwijkingen van de eerste straal, denkt men dat de hallux valgus te maken heeft met hypermobiliteit van de gewrichten en overmatige pronatiestand van de voet. Andere belangrijke boosdoeners zijn te nauwe schoenen of schoenen met hoge hakken. Als indirect bewijs hiervoor geldt de lage prevalentie van hallux valgus in populaties die traditioneel sandalen of helemaal geen schoenen dragen en de hogere prevalentie bij vrouwen. Het blijft onduidelijk waarom sommigen met te nauwe schoenen geen standafwijking ontwikkelen en anderen met goed passend schoeisel juist een ernstige hallux valgus ontwikkelen. Het kan zijn dat slecht schoeisel onderliggende mechanische of anatomische afwijkingen verergert en zo secundair het ontstaan van een hallux valgus beïnvloedt. Soms is hallux valgus familiair bepaald. Het treedt dan op relatief jonge leeftijd op en men spreekt dan van juveniele hallux valgus. Hallux valgus komt relatief vaker voor bij ziektes die gepaard gaan met gewrichtsontstekingen, zoals reumatoïde arthritis.
Diagnostiek
De diagnose van hallux valgus is eenvoudig te stellen met een lichamelijk onderzoek. Bij de anamnese wordt gevraagd naar de ervaren hinder, zoals moeite met lopen, pijn en geen passende schoenen kunnen vinden. Bij onderzoek kijkt zij naar de vorm en stand van de voeten. Bij een hallux valgus vindt men de typische varusstand van het eerste middenvoetsbeentje (MT1) en valgusstand met pronatie van de grote teen. Ook ziet men vaak een zwelling ter hoogte van het kopje van het MT1 (bunion). De hallux valgus moet men onderscheiden van de hallux rigidus, die ontstaat als gevolg van artrose van het metatarsale phalangeale gewricht 1 (MTP1) en een ander beleid vereist. Bij de hallux rigidus is de dorsoflexie van de grote teen pijnlijk en beperkt.